Związek zawodowy

Związkiem zawodowym nazywana jest organizacja społeczna zrzeszająca pracowników, pracowników, powołana w celu reprezentowania ich zbiorowych i indywidualnych praw i interesów socjalnych. Ich zadaniem jest również ochrona moralności, godności oraz negocjacja warunków pracy, stawek wynagrodzenia itp. z pracodawcami i państwem. Sprawują opiekę nad prawidłowością realizowania planów opieki socjalnej, opieki zdrowotnej, świadczeń emerytalnych, zasiłków. Nadzorują także przestrzeganie przez zakłady pracy przepisów z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przeciwdziałają nadużyciom i zwolnieniom. Ponadto związki zawodowe mogą zajmować się prowadzeniem działalności edukacyjnej, szkoleniowej czy oświatowej, poprzez organizowanie kursów dla bezrobotnych, kursów podnoszących kwalifikacje, prowadzenie kampanii z zakresu prawa pracy. Pierwsze tego typu zrzeszenia powstały w Wielkiej Brytanii, Niemczech oraz Stanach Zjednoczonych.

Przepisy dodatkowo wskazują cechę charakterystyczną związków zawodowych, którą jest niezależność w swej działalności statutowej od pracodawców, organów administracji państwowej, administracji samorządowej czy innych organizacji. Związek jest również organizacją dobrowolną i samorządną, składającą się z „ludzi pracy”. Pojęcia „ludzie pracy” obejmuje osoby, które są uprawnione do tworzenia i przynależenia do związku zawodowego, czyli pracowników i inne osoby uprawnione do zrzeszania się w związkach zawodowych.

Do powołania związku zawodowego niezbędna jest liczba co najmniej 10 osób, którym przepisy prawne nadają taką możliwość. Przed dokonaniem rejestracji, członkowie związku muszą uchwalić jego statut oraz wybrać komitet założycielski składający się z 3 do 7 członków. Następnie należy złożyć wniosek o rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym. Związek wraz z jego jednostkami organizacyjnymi, które są wskazane w statucie, nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru.

Prawo do tworzenia oraz wstąpienia do związku zawodowego mają:

• pracownicy, bez względu na podstawę stosunku pracy,
• osoby należące do rolniczych spółdzielni produkcyjnych,
• osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, o ile nie są pracodawcami,
• osoby, które wykonują pracę nakładczą, w związkach działających w zakładach pracy, z którymi nawiązały umowę o pracę
• osoby bezrobotne, a zasady ich przyjęć określają statuty poszczególnych związków,
• osoby, które zostały skierowane do odbywania służby zastępczej w danym zakładzie,
• emeryci i renciści.

W statucie związku powinny być zawarte następujące informacje:

• nazwa związku i jego siedziba,
• podmiotowy i terytorialny zakres działania,
• zadania i cele związku.
• sposoby i formy ich realizacji,
• zasady nabywania i utraty członkostwa,
• struktura organizacyjna związku,
• wskazanie jednostek organizacyjnych, które posiadają osobowość prawną,
• sposób reprezentacji związku ze wskazaniem osób, które są upoważnione do zaciągania zobowiązań finansowych w jego imieniu,
• organy związku oraz tryb ich wybierania, zakres ich kompetencji i okres kadencji,
• źródła finansowania działalności związku, wysokość składek i sposób ich ustanawiania,
• zasady uchwalania zamian statutu,
• sposób rozwiązania związku wraz ze sposobem likwidacji jego majątku.

Wstąpienie do związku zawodowego oraz aktywny udział w jego działaniach, nie może skutkować negatywnymi konsekwencjami w zakładzie pracy. Nie może być to również warunkiem nawiązania bądź rozwiązania stosunku pracy, czy awansowania pracownika. Do działań i uprawnień związku należą:

• prawo do reprezentowania praw pracowniczych na terytorium RP oraz na forum międzynarodowym,
• współuczestniczenie w tworzeniu najbardziej korzystnych warunków pracy, płacy i wypoczynku,
• prawo do tworzenia ogólnokrajowych federacji związków zawodowych,
• opiniowanie projektów aktów w zakresie objętym zadaniami związku,
• opiniowanie dokumentów konsultacyjnych Unii Europejskiej w zakresie objętym zadaniami związku,
• wnioskowanie o zmianę lub wydanie ustawy lub innego aktu prawnego w zakresie objętym zadaniami związku zawodowego,
• prowadzenie zbiorowych rokowań i negocjacji,
• zawieranie układów zbiorowych pracy, a także innych porozumień przewidzianych przepisami,
• kontrola przestrzegania prawa pracy,
• uczestniczenie w nadzorowaniu przestrzegania przepisów związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy.

Likwidacja związku zawodowego odbywa się poprzez wykreślenie go z Krajowego Rejestru Sądowego. Może to nastąpić w sytuacji:

• złamania prawa przez związek,
• reprezentowania przez związek pracowników w ilości mniejszej niż 10 osób, przez okres powyżej 3 miesięcy,
• likwidacji zakładu pracy.

Działania związków zawodowych przyczyniły się do poprawy warunków pracy i płacy osób zatrudnionych na całym świecie. Jednak z drugiej strony zarzuca się im bezkompromisowość w swoich żądaniach, oczekując poprawy sytuacji pracowników, nie zważając na konsekwencje jakie niesie to w skali ogólnokrajowej. Wzrost płac bowiem nie prowadzi do silnej gospodarki, jak podnoszą w swoich postulatach związkowcy. Podnoszenie wysokości płacy minimalnej może z kolei skutkować powiększaniem się bezrobocia, ze względu na problemy z wypłacalnością pracodawców, a zbyt wysokie świadczenia socjalne powodują spadek motywacji do pracy wśród pracowników. Z tego powodu negocjacje związków zawodowych z rządem bywają bardzo burzliwe.