Kodeks pracy

Kodeks pracy – ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz. U. z 1988 r., Nr 21, poz. 94), akt normatywny, będący zbirem przepisów dotyczących szeroko pojętych praw i obowiązków związanych ze stosunkiem pracy.

Dotyczy zarówno pracowników jak i pracodawców, przy czym definicje obu stron zostały tu ściśle określone. I tak pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o prace, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Pracodawcą natomiast określa się jednostkę organizacyjną, nawet nie posiadającą osobowości prawnej, a także osoby fizyczne zatrudniające pracowników. Kodeks zawiera także zbiór podstawowych zasad prawa pracy, do których należą między innymi swoboda wybrania pracy, ustalenie jej warunków i płacy, poszanowanie godności, równe traktowanie kobiet i mężczyzn, zakaz jakiejkolwiek dyskryminacji pracowników, godziwe wynagrodzenie za pracę, zapewnienie przez pracodawcę warunków pracy zgodnych z zasadami bezpieczeństwa i higieny.

Poprzez nawiązanie stosunku pracy rozumie się zobowiązanie pracownika do wykonania określonej pracy na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem i w miejscu przez niego wyznaczonym, i jednoczesne zobowiązanie pracodawcy do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Przy określeniu charakteru zatrudnienia nie ma znaczenia nazwa zawartej umowy, a spełnienie powyższych przesłanek, które zawsze powoduje zatrudnienie na podstawie stosunku pracy. Nie dopuszcza się zawierania umów cywilnoprawnych (umowy zlecenia, umowy o dzieło), w miejsce umowy o pracę, jeśli sposób wykonywanej pracy spełnia powyższe warunki.

Pracownikiem może zostać osoba pełnoletnia, czyli która ukończyła 18 lat, a w pewnych przypadkach także młodociany, czyli osoba która ukończyła lat 16. Warunki zatrudniania młodocianych określa Dział IX Kodeksu Pracy.

Umowa o pracę może zostać zawarta na czas określony lub nieokreślony, ewentualnie na czas wykonania określonej pracy. Zawarcie umowy o pracę można poprzedzić zawarciem umowy na okres próbny, który nie może przekraczać 3 miesięcy. KP określa również sposoby rozwiązania umowy o pracę oraz przypadki jej wygaśnięcia.

Przy ustalaniu wynagrodzenia za pracę, pod uwagę należy brać rodzaj wykonywanej pracy, kwalifikacje i wymagania niezbędne przy jej wykonywaniu, a także jej ilość i jakość. Podobnie z wszelkimi świadczeniami dodatkowymi, które muszą być z góry określone.

Do obowiązków pracodawcy należy między innymi zapoznanie pracowników z ich obowiązkami, organizacja pracy, przeciwdziałanie dyskryminacji w zatrudnieniu, zapewnienie odpowiednich warunków pracy, zgodnych z zasadami bhp, terminowa wypłata wynagrodzenia, zaspokajania w miarę posiadanych środków potrzeb socjalnych pracowników.

Do obowiązków pracownika natomiast należy między innymi przestrzeganie czasu pracy, przestrzeganie regulaminu pracy, przepisów oraz zasad w nim obowiązujących, w szczególności dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych, dbanie o dobro zakładu pracy, przestrzeganie tajemnicy przedsiębiorstwa, co określają odrębne przepisy, przestrzeganie zasad współżycia społecznego.

Kontrolę i nadzór nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy.