FUS (Fundusz Ubezpieczeń Społecznych)

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) – fundusz państwowy, którego dysponentem jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Fundusz za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych realizuje zadania ustalone dla I filaru ubezpieczeń społecznych rozdysponowując środki poprzez redystrybucję ich. Fundusz jest finansowany głównie ze składek na ubezpieczenia społeczne oraz dotacji państwowych. Ponadto też część przychodów stanowią krótkoterminowe kredyty komercyjne tzw. pożyczki płynnościowe.

Środki zgromadzone w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przeznaczone są na wypłaty świadczeń emerytalnych, rentowych, chorobowych, wypadkowych, a także na aktywizację zawodową osób pobierających czasowo rentę. Podstawą prawną zasad funkcjonowania FUS jest ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1988 r. Nr 137, poz. 887.)

W obecnej formie system ubezpieczenia społecznego w Polsce jest oparty na założeniach związanych z długotrwałymi trendami demograficznymi. Taki stan rzeczy powoduje dużą wrażliwość systemu redystrybutywnego na zmiany liczby płatników składek, ponieważ wiąże się to ze zmniejszeniem wpływów, wypłacanych następnie w celu pokrycia bieżących świadczeń emerytalnych i rentowych. W efekcie niżu demograficznego oraz rozrostu biurokracji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, fundusz notuje deficyt. W związku z tym ustawowe gwarancje oraz Konstytucja RP dają możliwość dofinansowania FUS-u z budżetu państwa. Działania te skutkują nieustannymi obciążeniami budżetu, skutkującymi wzrostem podatków, a także dość znaczącym zwiększeniem się kosztów pracy. W efekcie tego, na skutek zwiększania się bezrobocia, maleje ilość płatników Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Z uwagi na ten fakt, obecne składki na FUS przeznaczone są do spłaty bieżących zobowiązań, a nie przyszłych zobowiązań obecnych płatników. Taki stan rzeczy przeistacza obecny system świadczeń społecznych w specyficzny rodzaj piramidy finansowej, dlatego też konieczne jest wprowadzanie środków zaradczych m.in. w postaci zwiększania wieku emerytalnego. W założeniach twórców reformy oraz popierających ją polityków system miał bilansować się automatycznie, dzięki odpowiednie waloryzacji emerytur, generowanej na podstawie wielkości składek oraz funduszu płac. Przywileje emerytalne nadawane służbom mundurowym oraz niektórym grupom społecznych takim jak: górnicy, stoczniowcy itd. rozchwiały jednak system wyprowadzając go z równowagi i uniemożliwiając tym samym automatyczne bilansowanie się go.

Obecna sytuacja finansowa Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest oceniana jako bardzo zła. Ciągłe deficyty w kasie funduszu powiększają deficyt na każdy następny rok. Szacuje się, że aby utrzymać obecnie istniejący system wymagane jest stopniowe zwiększanie wysokości składek odprowadzanych do funduszu. Aby przetrwać w 2020 roku, FUS musiałby otrzymywać składki w wysokości około 70% wynagrodzenia za pracę, co stanowi ogromne koszt dla gospodarki Polski. Obecne propozycje reform systemu, przedkładane przez partie parlamentarne, nie stanowią znaczącej alternatywy dla teraźniejszego sposobu utrzymywania funduszu.